Boas prácticas na retórica xudicial

  Por Guerra Rafael

Normalmente encárgome, neste blog, de suxerir aos avogados como poden adornarse coas mellores virtudes retóricas. Pero paréceme máis importante que os xuíces as practiquen. O seu respecto polas boas prácticas de comunicación repercute no pleno acceso dos cidadáns ás súas resolucións. Estes son aínda a manifestación do Poder Xudicial. Paga a pena, polo tanto, que os redactores de frases coiden da súa calidade verbal.

E cales son as virtudes retóricas? O máis destacadas –repítenas sen descanso os retóricos–: brevidade, sinxeleza e precisión.

A precisión ten que ver coa obxectividade, e a obxectividade asóciase aos substantivos, mentres que a subxectividade está ligada aos adxectivos cualificativos. A presenza de moitos, e sobre todo estratéxicos, adxectivos cualificativos nunha frase connota a subxectividade da persoa que a escribiu. Mala publicidade para a imparcialidade da xustiza. Canto mellor serían os xuíces se esquecesen, na medida do posible, os adxectivos cualificativos ao redactar as súas resolucións.

A sinxeleza. Son varios os aspectos que a caracterizan como unha virtude retórica. A que máis che gustaacar, é a sinxeleza estrutural das frases coas que están compostos os escritos. Sempre suxiro usar frases sinxelas. E se hai que compoñer, aqueles que teñan a estrutura sintáctica menos complexa posible. Moitas frases aínda están cheas de frases moi complicadas. Isto supón un grave incumprimento da seguridade comunicativa e, por extensión, xurídica.

Por brevidade, sinalarei, coma case sempre, o das unidades sintácticas. Ter que ler frases de máis de trinta palabras, e non unha ou dúas, senón moitas, constitúe hoxe unha verdadeira tortura psicolóxica. E o argumento de que se che molesta ler frases con frases moi longas, non as leas, non vale. As frases non son novelas que se compran nas librerías para divertirse. Son documentos emanados do Poder Xudicial e é responsabilidade dos seus editores que se poidan ler sen sufrimento retórico.

Remato con eloxios e críticas.

Adquiriu certa sona, unha sentenza moi interesante e recente do Audiencia Provincial de Valencia, 3/2024, 9 de xaneiro. Protexe o dereito de propiedade intelectual dun avogado sobre un documento procesual creado por ela. O que se argumenta nesa resolución ten importantes implicacións retóricas. Pero o que me fai traelo aquí é unha práctica construtiva que me encantou. Non é orixinal. Polo menos o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos leva xa tempo practicando. Pero é moi útil para facilitar a lectura. Ela paga a pena eloxiar. Os parágrafos da citada sentenza, desde os fundamentos legais ata xusto antes da sentenza, están numerados consecutivamente do 1 ao 39. E o máis importante, salvo dous ou tres, non son demasiado longos. Mesmo hai moi curtos. Magnífico. Espero que se difunda o exemplo.

A crítica. O Centro de Documentación Xudicial (CENDOJ), no seu portal de internet, ofrece a citada sentenza cos parágrafos amoreados. Para velo, preme aquí. Ler unha frase sempre é difícil. Pero ter que facelo nestas condicións é case insoportable. Non sei se o documento orixinal ten ese aspecto. Se é así, todo o bo que vén coa numeración dos parágrafos queda invalidado. E se CENDOJ foi o autor da lea, non sei que razón seria pode xustificar tal edición.

Presentar unha sentenza axustada como a mencionada supón unha falta de respecto aos cidadáns. O portal electrónico do citado organismo técnico da Consejo General do Poder Xudicial é o medio oficial máis importante de acceso libre para a consulta de resolucións xudiciais. O teu traballo é magnífico. Paga a pena completalo coidando tamén os formularios deste.