A arte do cuestionamento e a deontoloxía profesional

Por Albino Escribano Molina, decano do Colegio de la Abogacía de Albacete.

No desenvolvemento das competencias profesionais é fundamental afondar naqueles aspectos máis relevantes para conseguir unha resolución favorable para os nosos clientes. E iso de acordo coa lei, sen desviarse do fin de xustiza ao que está vinculada a profesión.

Un dos aspectos máis importantes, en relación coas probas a practicar no proceso, é o do interrogatorio no xulgado, asunto sobre o que cómpre abordaracar o traballo do maxistrado italiano, e excelente novelista, Gianrico Carofiglio ("A arte da dúbida") e os do noso compañeiro, deputado da Xunta de Goberno do Colexio de Avogados de Sevilla, Óscar Fernández León ("Arte y Técnica del Interrogation" ).

Estas liñas xurden precisamente da elaboración dunha presentación realizada por Óscar en
el Colegio de la Abogacía de Albacete sobre o interrogatorio e, máis concretamente, sobre o interrogatorio de testemuñas, cuestión sobre a que se expuxeron diversas dúbidas por parte dos asistentes que afectan a materia deontolóxica.

Partimos do principio fundamental na materia: “Non fagas preguntas cuxa resposta non se coñeza”.

Aplicando este principio ao contrainterrogatorio (testemuñas da parte contraria), só o
a evidencia ou a lóxica poden contribuír ao seu cumprimento en termos de posible
respostas.

Pero no caso das súas propias testemuñas, xorden certas preguntas relacionadas co
co coñecemento de que, en cumprimento do principio básico, debemos plantexar.

E o primeiro, e fundamental, é a posibilidade de preparar o interrogatorio coa testemuña.
Cuestionase se esta posibilidade representa unha desviación do obxectivo de xustiza ao que
debemos guiar as nosas accións. E a resposta non é outra que a negativa así
seguintes:
1.- Non existe ningunha norma no noso dereito procesual ou substantivo que
prohibido. Polo tanto, a obriga de asesorar, conciliar ou defender en
dereito de intereses encomendados (10.1 CDAE)
2.- É neglixencia grave non investigar previamente os elementos de
proba de que dispoñemos para facer efectivo, de conformidade coa lei, o
reclamacións encomendadas. Obriga básica da conduta profesional
integridade, honesta, leal, veraz e dilixente (4.1 CDAE).

Esta posibilidade só ten un límite, legal e deontolóxico, que non é outro que mediante esta preparación ou prospección das probas que se vai presentar, indúcese a testemuña a mentir, o que implica a comisión do delito previsto no artigo 458 CP. , e/ou A testemuña preséntase a xuízo coñecendo a falsidade da súa declaración, prevista no artigo 461 CP. As dúbidas sobre a declaración na preparación do proceso, a sospeita fundada sobre a posible falsidade do testemuño, deben resolverse a favor da non presentación da testemuña.

O compañeiro que pregunta ás nosas testemuñas sobre se se reuniron co avogado contrario merece un reproche. Sen dúbida, esta pregunta, formulada tamén nalgunhas ocasións por membros do Ministerio Público, non ten outra finalidade que revelar dita circunstancia ao Xuíz, baixo o suposto de que non ten os pés no chan, tirando no proceso, e inxustamente. , unha acusación velada sobre a parella.

E esta actitude, inadecuada para a lealdade profesional, merece un reproche polos mesmos motivos anteriormente expostos: esa reunión, a preparación do testemuño, non é máis que unha manifestación de dilixencia profesional. E se o que realmente acontece é que o testemuño non se pode desvirtuar doutro xeito ou non hai probas ou motivos fundados para a influencia delituosa, o axeitado é calar.

Non obstante, cómpre recoñecer que quizais a obriga de lealdade recíproca, respecto mutuo e compañeirismo que impón o artigo 11.1 CDAE non parece chegar á acción.
elegante profesional, que é unha elección persoal. Tamén cómpre afirmar que o desempeño profesional elegante, con dereito á defensa efectiva e dilixente, non está reñido.

O prólogo do citado traballo de Carofiglio, escrito polo profesor Manuel Atienza, así como o traballo constante do noso compañeiro Óscar Fernández León, amosan como a eficacia do interrogatorio e a deontoloxía profesional están indisolublemente ligadas en diversos aspectos:

-Prepara ben o interrogatorio. Deber de coidado.
-Limitado a interrogatorios útiles cun obxectivo claro e preciso. Obriga de
cumprir cos fins da Administración de xustiza.
-Interrogar con cortesía, evitando o enfrontamento coa persoa interrogada, sen
facer comentarios sarcásticos. Obriga de evitar alusións persoais, orais
ben por escrito ou mediante xestos.

Pero sobre todo a dilixencia profesional básica: non facer preguntas arriscadas, non facer preguntas cuxas respostas non se coñecen. E a máxima de Carofiglio, citando a Hegland: "Nunca interrogues só para mostrar o duro que traballan".